سرمایه گذاری خطرپذیر یا ونچرکپیتال که در کل جهان مشهور است، در ایران چه روندهایی را طی کرده و چگونه در حال انجام است. در ابتدا چند پیش فرض را در نظر می گیریم؛ یکی اینکه اگر در ابتدا ما سرمایه گذاری های کلان جهان را آورده ایم، ما را ناامید نکند که در جهان چه خبرهایی است و ما در ایران چقدر شاهد سرمایه گذاری های کمتری هستیم. دوم اینکه اگر سرمایه گذ اری هایی در کل جهان اطلاعاتش جمع آوری شده، این اطلاعات خیلی شفاف تر است ما در ایران دسترسی کاملی به اطلاعات نداریم.

حتی با اینکه ما یک انجمن هستیم و حدود 60صندوق و نهاد سرمایه گذاری عضو این انجمن هستند، دریافت اطلاعات از اعضا و انتشار اطلاعات راحت نیست. ضمن اینکه باید توجه داشته باشیم که در کل جهان اگر سرمایه گذاری خطرپذیر اتفاق افتاده، یک فرایندی را طی کرده است. الان قدمت سرمایه گذاری خطرپذیر در آمریکا به 70 تا 80 سال رسیده است. این در حالی است که در ایران حدود 10 سال است که در این حوزه کار می کنیم.

254میلیارد دلار سرمایه گذاری استارتاپی در جهان

در سال 2018 به طور کلی مبلغی در حدود 254 میلیارد دلار در سراسر جهان روی 18هزار استارتاپ ، توسط وی سی ها سرمایه گذاری شده است. این عدد خیلی بزرگی است. این رقم نسبت به سال 2017، 46درصد رشد داشته و ایالات متحده به تنهایی 52درصد از حجم سرمایه گذاری خطرپذیر اجرا شده در جهان را به خودش اختصاص داده که تا حدود 131 میلیارد دلار در سال 2018 بوده است.

اتفاق جدیدی که در جهان افتاده، این است که کشور چین به بحث سرمایه گذاری خطرپذیر ورود جدی کرده و در این حوزه در حال انجام کارهای زیادی است. در سال 2019، به دلیل کاهش تمایل چینی ها برای سرمایه گذاری، تعداد شرکت هایی که تامین مالی شده اند، از طرف سرمایه گذاران وی سی ها، کاهش داشته اند اما در مقابل مبلغ سرمایه گذاری کاهش چندانی را تجربه نکرده است. این نکته نشان می دهد که سرمایه گذاری هایی با مبالغ بالاتر در حال انجام شدن روی استارتاپ هاست.

خوشنامی موجب جذب سرمایه

نکته دیگر این است که استارتاپ هایی که در مراحل قبلی جذب سرمایه ، خوشنامی بیشتری برای شان اتفاق افتاده است، در مراحل بعد در جذب سرمایه موفقیت بیشتری داشته اند و اقبال وی سی ها در مراحل بعد نسبت به آنها بیشتر بوده است. همچنین آماری وجود دارد که نشان می دهد در کل جهان، صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر در جهان چه تعداد هستند.

طبق این آمار، 2240 صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر در آمریکای شمالی وجود دارد، 1186 صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر در چین، 919 صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر در اروپا، 335 صندوق در شمال آسیا، 121 صندوق در جنوب آسیا، 118صندوق در کشورهای آسه آن، بیش از 409 صندوق دیگر در سایر نقاط جهان تشکیل شده است.

ضمن اینکه باید توجه کنیم که در کشورهای جنوب شرق آسیا، رشد زیادی را در ایجاد صندوق های سرمایه گذاری خطرپذیر شاهد هستیم. شرایط معاملات سرمایه گذاری خطرپذیر در جهان نشان می دهد که این مسئله رو به افزایش است.

الان چین با اینکه دیرتر از آمریکا شروع به سرمایه گذاری خطرپذیر کرده، اما الان تفاوت زیادی با آمریکا ندارد. این نشان می دهد که اگر کشوری اعتقاد داشته باشد که راستا توسعه کشور از راستا سرمایه گذاری روی استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان می گذرد و واقعا همه ظرفیت های کشور را فعال کرده و تلاش بکند، مطمئنا می تواند خودش را به مراحل بالاتری برساند.

حوزه های مورد علاقه سرمایه گذاران

اما اقبال به چه حوزه هایی برای سرمایه گذاری خطرپذیر بیشتر بوده و چه حوزه هایی مستعد جذب سرمایه هستند؟ آمار نشان می دهد که حوزه نرم افزار بیشترین اقبال را دارد و حوزه هایی چون سرویس و خدمات و حوزه های بایوتک و داروسازی هم از اقبال و ظرفیت های بیشتری برای جذب سرمایه خطرپذیر برخوردار هستند.

آمار دیگری جغرافیای استارتاپ های جهان را نشان می دهد که بیش از 50درصد از یونیکورن های جهان در آمریکا هستند و بعد از آن چین و سایر کشورها قرار دارند. این آمارها یک نمای کلی از کشورهای جهان را نشان می دهد و از این آمار متوجه می شویم که تمامی کشورها راستا توسعه خود را از طریق سرمایه گذاری و اعطای فرصت به استارتاپ های خود تعیین می کنند.

در کشور ما هم اتفاقات خوبی افتاده است. هر چند چالش های زیادی وجود دارد، اما الان صندوق های سرمایه گذاری در کشور شکل گرفته اند و در حال حمایت از استارتاپ ها و سرمایه گذاری روی آنها هستند. آماری که من در اینجا دارم، نشان می دهد که الان بیش از 55 صندوق و نهاد سرمایه گذاری عضو انجمن وی سی ایران هستند که صندوق های پژوهش و فناوری، شتاب دهنده ها، شرکت های وی سی و صندوق های جسورانه عضو این مجموعه هستند.

در ایران روی چه حوزه هایی بیشتری سرمایه گذاری شده است؟

تا به امروز حوزه های سرمایه گذاری که مورد اقبال صندوق ها و نهادهای سرمایه گذاری قرار گرفته است، عبارتند از فناوری اطلاعات و ارتباطات با 47درصد در صدر این حوزه هاست. حوزه هایی مانند انرژی، نانو، دارو و… نیز در رده های بعدی قرار اما این سوال وجود دارد که امسال و سال آینده چه اتفاقاتی در حوزه تامین مالی استارتاپ ها و شرکت های دانش بنیان و بنابراین سرمایه گذاری کشور قرار است اتفاق بیفتد؟

صندوق های سرمایه گذاری جسورانه، طی یکی دو سال اخیر بیش از 90 میلیارد تومان سرمایه گذاری داشته اند. همچنین صندوق های سرمایه گذاری جدیدی در حال شکل گیری است. ضمن اینکه اولین صندوق سرمایه گذاری خصوصی یا PE مجوزش را گرفته و شروع به فعالیت خواهد کرد.

نهادهای تامین مالی جمعی مجوز فعالیت گرفته اند و اولین شرکت مشاور سرمایه گذاری در حوزه دانش بنیان مجوز گرفته است و… این آمار نشان می دهد که منابع و ظرفیت های جدیدی برای سرمایه گذاری در حوزه استارتاپ ها فعال خواهد شد.

در سال 98 چه اتفاقی در حال رخ دادن است و پیش بینی برای سال 99، به چه صورت است؟ در سال 98 پیش بینی هایی که اجرا شده بود، این بود که توسط اعضای انجمن وی سی ایران تا انتهای سال 98، 350میلیارد تومان سرمایه گذاری اتفاق بیفتد. اطلاعاتی که تا به امروز یعنی تا آخر آذرماه جمع آوری شده، نشان می دهد که 120 میلیارد تومان تا الان سرمایه گذاری اجرا شده است.

اما با ظرفیت های که در کشور شناسایی شده و منابع جدیدی که به اکوسیستم تزریق شده و اطلاعاتی که از اعضای انجمن گرفته ایم، برآورد شده که در سال 99، بیش از 500 میلیارد تومان سرمایه گذاری روی استارتاپ ها انجام خواهد شد.

چالش های حوزه سرمایه گذاری خطرپذیر

چالش هایی که در این راستا مطرح است، شامل این نکات است؛ دستگاه های اجرایی و حاکمیت اگر بخواهد اتفاق مثبتی بیفتد که استارتاپ ها از راستا جذب سرمایه و کارآفرینی موفقیتی حاصل کنند، نیازمند این نکته است که بحث های مالکیت فکری در کشور دقیقا تعریف بشود.

همچنین شرایط نامناسب فضای کسب وکار سامان بگیرد. الان در ایران فضای کسب وکاری مناسبی را شاهد نیستیم. همچنین نااطمینانی های دیگری چون فیلترینگ، تحریم و قطعی اینترنت و… نیز از دیگر نگرانی هایی است که در فضای کلی اکوسیستم وجود دارد. این مسائل هم استارتاپ ها را دچار چالش کرده و هم سرمایه گذاری روی استارتاپ ها را با ریسک هایی روبرو کرده است.