وضعیت نگران کننده منابع آب زیرزمینی کشور - چاپار بلاگ

محمدرضا گلدانساز در گفت و گو با خبرنگاران با اشاره به اینکه منابع آب زیرزمینی در کشور با وجود بارندگی های کم سابقه در سال آبی جاری همچنان در وضعیت نامطلوبی قرار دارند و بارش ها نتوانسته کسری مخازن آب زیرزمینی که طی چند دهه برداشت بی رویه به وجود آمده است را جبران کند، اظهارکرد: طبق آمار و اطلاعات وزارت نیرو، سطح آب زیرزمینی در اغلب دشت های کشور افت شدیدی دارد و تاکنون بیش از 400 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی کشور در شرایط ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته اند.

وی ادامه داد: وضعیت سفره های آب زیرزمینی در کشور یکسان نیست و مسلماً در بعضی نقاط وضعیت آب زیرزمینی شرایط بحرانی تری دارد و احتیاج است که این مناطق مورد توجه قرار گیرند بنابراین باید با در نظر دریافت شاخص هایی این مناطق را شناسایی کرد.

این پژوهشگر حوزه منابع آب با بیان اینکه اولین شاخصی که برای مقایسه وضعیت آبخوان ها باید در نظر داشته باشیم، میزان افت سطح آب زیرزمینی است، توضیح داد: ممکن است در نگاه اول این طور به نظر بیاید که هرچه افت سطح آب زیرزمینی در یک آبخوان بیشتر باشد آن آبخوان دارای شرایط بدتری است اما در نظر دریافت افت سطح آب زیرزمینی به تنهایی نمی تواند بیانگر تصویر دقیقی از وضعیت نسبی آبخوان ها باشد. برای اینکه بتوان مقایسه دقیق تری بین محدوده های مطالعاتی داشت، باید ضخامت آبخوان ها را نیز در نظر گرفت.

گلدانساز ادامه داد: نسبت ضخامت آبخوان به میانگین افت سالانه تصویر بهتری از وضعیت یک آبخوان نشان می دهد. هرچه ضخامت آبخوان کمتر و افت سطح آب بیشتر باشد آبخوان در وضعیت ناپایدارتری واقع شده است. این نسبت را که شاخصی برای سنجش پایداری منبع آب زیرزمینی است میرایی می نامند و به عبارتی بیانگر عمر آبخوان در صورت ادامه روند برداشت فعلی است.

ناپایدارترین سفره های آب زیرزمینی در استان های هرمزگان، فارس و اصفهان

به گفته وی طبق شاخص میرایی ناپایدارترین آبخوان های کشور به ترتیب آبخوان کِردی شیرازی در استان هرمزگان، آبخوان ارسنجان در استان فارس و آبخوان دامنه در استان اصفهان است.

این پژوهشگر حوزه منابع آب با اشاره به اینکه حل مشکل این آبخوان ها با وجود وضعیت بسیار ناپایداری که دارند، پیچیده و سخت نیست چراکه مصرف از این آبخوان ها کم است، گفت: برای مثال کل مصرف کشاورزی از آبخوان کردی شیرازی 6 میلیون متر مکعب در سال است. این مقدار حدود یک صدم درصد از مصرف کل آب زیرزمینی در کشور است.

از کدام سفره های آب زیرزمینی در کشور بیشترین استفاده را می گردد؟

گدانساز اضافه نمود: مشکل اصلی در واقع در محدوده هایی است که در شرایط ناپایدار قرار دارند و میزان مصرف آب زیرزمینی از آن ها زیاد است. در محدوده های این چنینی در بخش های شرب، کشاورزی و صنعت وابستگی زیادی به آب زیرزمینی وجود دارد و درصورت اتمام منبع آب زیرزمینی معیشت و اقتصاد منطقه به خطر می افتد. از مهم ترین آبخوان هایی که دارای چنین شرایطی هستند می توان به آبخوان های قزوین، تهران - کرج، ورامین، ساوه، ابهر - خرمدره، قروه - دهگلان، فریمان - تربت جام، مشهد، زنجان، نیشابور و هشتگرد اشاره نمود.

این فعال حوزه منابع آب در ادامه با بیان اینکه مصرف کشاورزی در محدوده مطالعاتی قزوین که در شرایط بسیار ناپایدار واقع شده است 1700 میلیون مترمکعب در سال است، توضیح داد: این یعنی حجم بالایی از کشاورزی در این محدوده وابسته به آب زیرزمینی است همچنین در محدوده تهران - کرج سالانه حدود 1000 میلیون مترمکعب آب زیرزمینی برای تامین آب شرب برداشت می گردد. این عدد معادل 20 درصد کل مصرف کشور از آب زیرزمینی در بخش شرب است و نشان می دهد که جمعیت بسیار زیادی در این محدوده برای تامین آب شرب وابسته به آب زیرزمینی هستند در حالی که آبخوان این محدوده در شرایط ناپایدار واقع شده است.

گلدانساز در ادامه اظهار کرد: نکته قابل توجه این است که بعضی محدوده های بسیار ناپایدار در ناحیه استان های البرز، قزوین، زنجان و همدان تمرکز دارند. در این نواحی محدوده های مطالعاتی هشتگرد، اشتهارد، قزوین، ابهر - خرمدره، زنجان، کبودرآهنگ، همدان - بهار، کنگاور و کمیجان همگی در شرایط بسیار ناپایدار هستند، همچنین جمعیت این 4 استان حدود 7 میلیون نفر است بنابراین می توان حدس زد که در صورت از بین رفتن منبع آب زیرزمینی در این منطقه چه چالش بزرگی ایجاد می گردد.

این پژوهشگر حوزه منابع آب در انتها با اشاره به اینکه گرچه وضعیت منابع آب زیرزمینی در اکثر نقاط کشور نگران کننده است اما بعضی مناطق دارای اهمیت بیشتری هستند و باید برنامه ریزی دقیقی برای این محدوده ها صورت گیرد، گفت: برنامه ریزی در این محدوده ها باید در مسیری باشد که وابستگی به آب زیرزمینی در کشور کاهش یابد و بتوان مصرف آب زیرزمینی را کمتر کرد تا وضعیت آبخوان ها به حالت پایدار بازگردد،. در این صورت می توان کشاورزی و صنایع پایداری را برای این مناطق متصور شد.