نقد فیلم دست خدا؛ دلنشین ترین مدعی اسکار 2022 - چاپار بلاگ

فیلم داستان فابیتو (فیلیپو اسکاتی) و خانواده او را در دهه 1980 زندگی می کند. همچون تمام خانواده های ایتالیایی، فابیتو هم خانواده ای شلوغ و پرجمعیت دارد، و زندگی شان پر از شوخی و خنده و دورهمی های دوست داشتنی است. نوستالژی در تار و پود فیلم تنیده شده است. کاملا معین است تمام آن مهمانی ها، شوخی و خنده ها، ناهارهای دورهم، آن شب های سرد کنار بندر، بخشی از خاطرات شخصی خود سورنتینو هستند. او روایت می کند و می کاود و تلاش می کند همان ناپل زیبا و شلوغی که خودش تجربه کرده است را پیش چشم ما بگشاید. انصافا هم در این زمینه پیروز عمل می کند. شهر خدا پر از شخصیت های دوست داشتنی و صحنه های ماندگار است.

یکی از جنبه های مهم دست خدا، شخصیت دیگو مارادونا است. با توجه به این که تازه یک سال از مرگ مارادونا گذشته، می توان گفت که شاید اصلا مرگ او باعث کلید خوردن این پروژه شده است. فیلم سورنیتنو به خوبی نشان می دهد که چرا باید مارادونا را باید متفاوت از هر فوتبالیست و ورزشکار دیگری در نظر گرفت و باید پذیرفت که باید دهه ها بگذرد تا ورزشکاری با تأثیرگذاری مارادونا دوباره وارد این دنیا شود. حتی لیونل مسی هم با تمام سروصدایی که به پا کرده، هرگز نمی تواند جا پای مارادونا بگذارد. سورنتینو در فیلم خود خیلی خوب دلیل این مسأله را توضیح می دهد.

مارادونا در تک تک بخش های زندگی فابیتو و کل مردم شهر ناپل وجود دارد. در بخش های ابتدایی فیلم که بیشتر بحث ها بر سر این است که آیا باشگاه ناپولی بالاخره با مارادونا قرارداد می بندد یا خیر. حتی لابه لای نظراتی که هرکدام از شخصیت ها درباره این خبر دارند، می توان به درکی تازه از آن ها رسید. مثلا ساویرو (تونی سرویلو)، پدر فابیتو، این احتمال را غیرممکن می داند و تصور می کند مارادونا عمرا وارد باشگاه کوچکی مثل ناپولی شود. این نگاه بی خیال و قانع را در تمام زندگی ساویرو می توان مشاهده کرد. او به همان چیزهایی که دارد راضی است. تنها یک بار ناپرهیزی می کند و خانه ای رویایی برای خود و همسرش ماریا (ترسا ساپونانجلو) می خرد و همان بلای جانش می شود. یا آلفردو (رناتو کارپنتیری)، از همان ابتدا معتقد است این معجزه رخ خواهد داد و مارادونا به ناپولی خواهد آمد. تصور او این است که مارادونا آن معجزه ای است که می تواند این شهر رخوتناک و این مردم جا مانده را به رویاهای خود برساند.

در تمام اتفاقات فیلم، سایه مارادونا حس می شود. گویی او واقعا دست خدا است که بر سر مردم این شهر کشیده است. وقتی پدر و مادر فابیتو می خواهند به خانه تازه بروند، فابیتو در همان خانه قدیمی می ماند، چرا که ناپولی فردا با امپولی بازی دارد و به قول خودش، مارادونا منتظرش است. همین باعث می شود به شکل معجزه آسایی از آن اتفاق تلخ جان سالم ببرد. یا یکی از بحث های کلیدی بین فابیتو و برادرش مارچینو (مارلون جوبرت) هنگام تماشای تمرین های مارادونا رخ می دهد. مارچینو با تحلیل تمرین های مارادونا دنیا بینی خودش را برای برادرش بازگویی می کند. مارادونا، حتی اگر خودش هم نخواهد، در تاروپود زندگی این مردم تنیده شده است. او ناجی آن هاست، همان امید و انگیزه ای که برای پیش رفتن به آن نیاز دارند.

بعد از تمام اتفاقات تلخ و شیرنی که برای فابیتو پیش می آید، مهم ترین اتفاق فیلم در اواخر آن رخ می دهد. جایی که او با آنتونیو کاپوئانو، فیلمساز مطرح ایتالیایی آشنا می شود. فابیتو در نهایت به این نتیجه می رسد که باید فیلم ساز شود. گفتگو با کاپوئانو او را در مورد این تصمیم مصمم تر می کند. او متوجه می شود که باید راهی برای تخلیه ی تمام این فشارهای روحی و بارهای احساسی داشته باشد. کاپوئانو به او می گوید که فقط زمانی می توانی فیلم ساز شوی که حرفی برای گفتن داشته باشی، آیا حرفی برای گفتن داری؟ فابیتو پاسخ مثبت می دهد.

چنین چیزی را می توان در تمام فیلم سازان تاریخ مشاهده کرد. گویا سینما برای تمام آن ها ابزاری بوده است برای ابراز وجود، برای صحبت از دردها و رنج ها، دغدغه ها و نگرانی های مردم و زادگاهشان. باید راضی باشیم که سورنتینو هم فیلم سازی را به عنوان راستا شغلی خود انتخاب کرده است. اگر او فیلم ساز نمی شد چه کسی می خواست ما را با فابیتو و خانواده اش در ناپل دهه 80 آشنا کند، چه کسی می خواست درباره جایگاه خدای گونه مارادونا برای کل دنیا بگوید؟ مارادونا یکی از بهترین فیلم سازهای حال حاضر دنیا را به سینما هدیه داده است، چه معجزه ای از این بالاتر؟

نقد فیلم دست خدا دیدگاه شخصی نویسنده است و لزوما موضع خبرنگاران مگ نیست.