دانشمندان برای نخستین بار سیارکی با 3 ماه کشف کردند - چاپار بلاگ

این سیارک الکترا 130 (Elektra 130) یا به اختصار الکترا نام دارد و ستاره شناسان به تازگی کشف نموده اند که سه همراه یا قمر کوچک تر دارد. این نه تنها آن را به پرتعدادترین منظومه سیارکی شناخته شده تبدیل می نماید، بلکه نشان می دهد که چگونه ممکن است در آینده قمرهای سیارکی کم سو و غیرقابل مشاهده دیگری پیدا کنیم.

گروهی از اخترشناسان به سرپرستی آنتونی بردئو (Anthony Berdeu) از مؤسسه ملی تحقیقات نجوم تایلند، دانشگاه لیون و دانشگاه سوربن، در مقاله ای که در نشریه استروفیزیکال ژورنال لترز (The Astrophysical Journal Letters) منتشر شده، نوشتند: الکترا نخستین سیستم چهارگانه ای است که تا کنون کشف شده است. این تشخیص نو نشان می دهد که الگوریتم های کاهش داده و پردازش اختصاصی که فیزیک ابزارها را مدل سازی می نمایند، می توانند محدودیت های محدودیت های کنتراست را پشت سر بگذارند.

داشتن همراهان کوچک تر برای سیارک ها عجیب نیست، برای نمونه ناسا چندی پیش مأموریت دارت (DART) را راهی یک منظومه سیارک دوتایی کرد. اما تشخیص این سامانه های سیارکی بسیار نادر است. از بیش از 110 هزار سیارکی که تا به امروز کشف شده است، برای بیش از 150 سیاره حداقل یک قمر کشف شده است. الکترا با ابعاد حدود 260 کیلومتر نخستین بار در کمربند سیارکی میان مریخ و مشتری در سال 1873 میلادی به وسیله ستاره شناس کریستین پیترز (Christian Peters) کشف شد اما نخستین قمر آن به نام S/2003 (130) 1تا سال 2003 یعنی 130 سال بعد ناشناخته بود. دومین قمر آن S/2014 (130) 1 هم در سال 2014 کشف شد.

علت اینکه یافتن قمرهای سیارکی مدتی طول می کشد این است که سیارک ها کوچک هستند و حتی در برترین زمان ها کم نور هستند. هر چیزی که حتی از آن ها هم کوچک تر و دور آن ها در گردش باشد، باز هم کم نورتر خواهد بود و احتمالا در نور سیارک مادرش پنهان خواهد شد.

هر چه قمر کوچک تر و به سیارک نزدیک تر باشد، تماشا آن سختتر خواهد بود. این بسیار شبیه به علت سخت بودن مشاهده مستقیم سیارات فراخورشیدی است که دور ستارگان دیگر می چرخند. S/2003 (130) 1 تنها 6 کیلومتر عرض دارد و در فاصله میانه 1300 کیلومتری دور الکترا می گردد. S/2014 (130) 1 هم با عرض تنها 2 کیلومتر، میانگین فاصله مداری 500 کیلومتر دارد.

قمر تازه کشف شده هم S/2014 (130) 2 نام دارد و حتی از این هم کوچک تر و نزدیک تر است. این قمر سیارکی تنها 1.6 کیلومتر عرض دارد و در فاصله مداری میانه 340 کیلومتر دور الکترا می چرخد و 15000 بار از آن کم نورتر است.

برای یافتن آن، بردئو و همکارانش داده های آرشیوی را از ابزار SPHERE در تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) رصدخانه جنوبی اروپا گرفتند و برای حذف نویز از داده های خام با بازدهی بالا، آن را به وسیله یک خط لوله کاهش داده تازه پیشرفته گذر دادند.

آن ها بعلاوه از الگوریتم های پردازش داده برای یاری به مدل سازی درخشش گسترده پیرامون سیارک که هاله نامیده می گردد و در نهایت حذف آن استفاده کردند. هنگامی که داده ها طی این فرآیند پردازش شد، سومین قمر کوچک الکترا نمایان شد.

اگرچه این تیم توانست بعضی اطلاعات اولیه را درباره S/2014 (130) 2 به دست آورد، اما هنوز ابهامات زیادی درباره حرکت آن در اطراف الکترا وجود دارد. بعلاوه هنوز اطلاعات زیادی درباره چگونگی شکل گیری این سیستم ها نداریم.

یک مطالعه در سال گذشته نشان داد که دو قمر سیارکی به نام کلئوپاترا (Kleopatra) احتمالا از گردوغبار خارج شده به وسیله جرم سیارکی اصلی تشکیل شده اند، اما معین نیست که این شیوه در مقایسه با دیگر سازوکارهای تشکیل قمرهای سیارکی چقدر می تواند رایج باشد. روش های دیگر ممکن است شامل پرتاب سنگ ها طی یک رویداد برخوردی یا حتی به دام انداختن صخره های کوچک در حال عبور از میدان گرانشی سیارک باشند.

پژوهشگران در مقاله خود نوشتند: کشف اولین منظومه سیارکی چهارگانه اندکی راه را برای درک مکانیسم تشکیل این قمرها باز می نماید. علاوه بر این، از روش های آن ها می توان در مطالعات آینده برای یافتن قمرهای سیارکی که می توانند این پدیده را بیشتر شرح دهند، استفاده کرد.

عکس کاور: سیارک الکترا و قمرهای سه گانه آن

Credit: ESO/Berdeu et al., Yang et al

منابع: Science Alert, Phys.Org