آتشفشان های فعال در جهان: راهنمای کشورها و غول های آتشین زمین - چاپار بلاگ

برای دریافت مشاوره و خدمات تخصصی گردشگری و سفر به سراسر دنیا با bestcanadatours.com مجری مستقیم تورهای مسافرتی و گردشگری همراه باشید.

حلقه آتش اقیانوس آرام: کانون اصلی فعالیت‌های آتشفشانی

بیشتر فعالیت‌های آتشفشانی و زمین‌لرزه‌های جهان در منطقه‌ای نعل اسبی شکل به طول 40,000 کیلومتر در حوضه اقیانوس آرام متمرکز شده است که به «حلقه آتش» شهرت دارد . این منطقه خانه بیش از 75 درصد از آتشفشان‌های فعال و خفته جهان است و حدود 90 درصد از زمین‌لرزه‌های دنیا نیز در امتداد آن رخ می‌دهد .

حلقه آتش حاصل حرکت و برخورد صفحات تکتونیکی پوسته زمین است . این منطقه از سواحل غربی آمریکای جنوبی و شمالی آغاز شده، از آلاسکا و شرق روسیه عبور کرده و پس از دربرگرفتن کشورهایی مانند ژاپن، فیلیپین و اندونزی، به سمت نیوزیلند امتداد می‌یابد . کشورهای واقع در این حلقه، بیشترین تعداد آتشفشان‌های فعال را در خود جای داده‌اند .

کشورها و آتشفشان‌های شاخص

کشورهای متعددی در سراسر جهان میزبان آتشفشان‌های فعال هستند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌شود.

ایالات متحده آمریکا

ایالات متحده با داشتن 165 آتشفشان، یکی از آتشفشانی‌ترین کشورهای جهان است . این آتشفشان‌ها عمدتاً در ایالت‌های آلاسکا، هاوایی، کالیفرنیا، اورگن و واشنگتن قرار دارند .

• کیلاویا (Kīlauea)، هاوایی: این آتشفشان سپری (Shield Volcano) یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های روی زمین است . این آتشفشان بر روی یک "نقطه داغ" (Hotspot) در پوسته اقیانوس آرام قرار دارد و ماگمای بازالتی و روان آن منجر به فوران‌های غالباً غیرانفجاری و جریان‌های گسترده گدازه می‌شود .
  • تاریخچه و خطرات: فوران طولانی‌مدت آن از سال 1983 تا 2018، چشم‌انداز منطقه را دگرگون کرد . فوران بزرگ سال 2018 با فروریختن بخشی از کالدرا و ایجاد شکاف‌های متعدد، جریان‌های گدازه‌ای را روانه ساخت که صدها خانه را ویران کرد . گازهای سمی مانند دی‌اکسید گوگرد و پدیده "ووگ" (Vog - مه آتشفشانی) از دیگر خطرات اصلی آن برای سلامت و محیط زیست هستند .
  • نظارت: رصدخانه آتشفشانی هاوایی (HVO) وابسته به سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS)، به طور مداوم با استفاده از لرزه‌نگارها، GPS، دوربین‌های حرارتی و تحلیل گاز، فعالیت آن را پایش می‌کند .
• ماونا لوا (Mauna Loa)، هاوایی: این آتشفشان بزرگترین آتشفشان فعال جهان از نظر حجم و اندازه محسوب می‌شود .
• کوه سنت هلن (Mount St. Helens)، واشنگتن: فوران فاجعه‌بار این آتشفشان در سال 1980، مرگبارترین رخداد آتشفشانی در تاریخ ایالات متحده بود .
• ابرآتشفشان یلوستون (Yellowstone)، وایومینگ: این ابرآتشفشان پتانسیل یک انفجار عظیم با تأثیرات جهانی را دارد و به همین دلیل یکی از خطرناک‌ترین‌ها محسوب می‌شود .

اندونزی

اندونزی با داشتن حدود 120 تا 130 آتشفشان فعال، در صدر کشورهای آتشفشانی جهان قرار دارد . این کشور بر روی حلقه آتش و محل تلاقی چندین صفحه تکتونیکی واقع شده است .

• کراکاتوا (Krakatoa): فوران این آتشفشان در 27 اوت 1883 یکی از مرگبارترین رویدادهای تاریخ مدرن بود .
  • مقیاس و تأثیرات: این فوران با شاخص شدت آتشفشانی (VEI) 6 و قدرتی معادل 200 مگاتن TNT، صدایی تولید کرد که بلندترین صدای ثبت‌شده در تاریخ به شمار می‌رود و تا فاصله 4,800 کیلومتری شنیده شد . این انفجار سونامی‌هایی با ارتفاع بیش از 30 متر ایجاد کرد که منجر به مرگ بیش از 36,000 نفر شد .
  • اثرات جهانی: حدود 20 میلیون تن گوگرد به استراتوسفر پرتاب شد که میانگین دمای جهانی را تا 1.2 درجه سانتی‌گراد کاهش داد و برای ماه‌ها باعث ایجاد غروب‌های خورشید سرخ‌رنگ در سراسر جهان شد .
• مراپی (Merapi): این آتشفشان یکی از فعال‌ترین و خطرناک‌ترین آتشفشان‌های اندونزی است که در جزیره جاوه قرار دارد و گفته می‌شود در حدود 300 روز از سال دود از دهانه خود خارج می‌کند .
• کوه برومو (Mount Bromo): این آتشفشان فعال در جزیره جاوا به دلیل مناظر دیدنی، یکی از مقاصد محبوب گردشگری است .

ژاپن

ژاپن با داشتن حدود 122 آتشفشان، تقریباً 10 درصد از کل آتشفشان‌های فعال جهان را در خود جای داده است .

• ساکوراجیما (Sakurajima): این آتشفشان چینه‌ای (Stratovolcano) یکی از فعال‌ترین و خطرناک‌ترین آتشفشان‌های ژاپن است .
  • زمین‌شناسی و تاریخچه: این آتشفشان بر روی کالدِرای بزرگ "آیرا" قرار گرفته است . در گذشته یک جزیره بود اما فوران عظیم سال 1914 با ایجاد یک پل از گدازه، آن را به سرزمین اصلی متصل کرد . این آتشفشان از سال 1955 تقریباً به طور مداوم فعال بوده و سالانه هزاران انفجار کوچک را تجربه می‌کند .
  • خطرات و نظارت: خطرات اصلی آن شامل بارش خاکستر بر روی شهر پرجمعیت کاگوشیما، جریان‌های آذرآواری و صاعقه‌های آتشفشانی است . سازمان هواشناسی ژاپن (JMA) به طور شبانه‌روزی آن را پایش می‌کند .
• کوه فوجی (Mount Fuji): بلندترین کوه ژاپن و نماد این کشور که همچنان یک آتشفشان فعال (در حالت خاموش) طبقه‌بندی می‌شود .
• کوه آسو (Mount Aso): دارای یکی از بزرگ‌ترین دهانه‌های آتشفشانی در جهان است .

فیلیپین

این کشور میزبان کوه‌های معروفی چون پیناتوبو است که فوران آن تأثیرات جهانی داشت .

• کوه پیناتوبو (Pinatubo): پس از 600 سال خاموشی، این آتشفشان چینه‌ای در ژوئن 1991 به طور انفجاری فوران کرد .
  • مقیاس و تأثیرات: این فوران (با شاخص VEI 6) دومین فوران بزرگ قرن بیستم بود و ستونی از خاکستر را تا ارتفاع 35 کیلومتری به جو فرستاد . به لطف پیش‌بینی‌های دقیق و تخلیه گسترده، از یک فاجعه انسانی بزرگ جلوگیری شد .
  • اثرات جهانی: پرتاب حدود 17 تا 20 میلیون تن دی‌اکسید گوگرد به استراتوسفر، دمای جهانی را برای حدود دو سال به میزان 0.5 درجه سانتی‌گراد کاهش داد و به طور موقت تخریب لایه ازون را تسریع کرد .

ایتالیا: نگهبانان آتشین مدیترانه

ایتالیا به دلیل موقعیت زمین‌ساختی خاص خود، میزبان چندین آتشفشان فعال و مشهور است که نقشی حیاتی در تاریخ، فرهنگ و زندگی روزمره ساکنان اطراف خود ایفا می‌کنند .

• کوه اتنا (Mount Etna): این آتشفشان چینه‌ای (Stratovolcano) در ساحل شرقی سیسیل، با ارتفاع بیش از 3300 متر، بلندترین و فعال‌ترین آتشفشان اروپا است . اتنا حاصل برخورد صفحات تکتونیکی آفریقا و اوراسیا است و تاریخچه‌ای از فوران‌های تقریباً مداوم دارد که به 3500 سال پیش بازمی‌گردد . فعالیت آن به قدری پویاست که ارتفاعش با هر فوران تغییر می‌کند . فوران‌های آن از خروج آرام گدازه بازالتی تا انفجارهای شدید متغیر است و از سال 2001 در یک دوره فعالیت شدید قرار دارد . با وجود خطرات، خاک‌های آتشفشانی حاصلخیز دامنه‌های آن، کشاورزی گسترده (به‌ویژه باغات انگور و میوه) را ممکن ساخته و بیش از 25٪ از جمعیت سیسیل در این مناطق زندگی می‌کنند . به دلیل اهمیت علمی، تاریخچه فوران‌های مستند و گسترده، و نمایش طیف وسیعی از پدیده‌های آتشفشانی، اتنا در سال 2013 در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد .
• استرومبولی (Stromboli): این آتشفشان که جزیره‌ای کوچک در دریای تیرنی را تشکیل داده، به دلیل فعالیت‌های مداوم و درخشانش به «فانوس دریایی مدیترانه» شهرت یافته است . دریانوردان باستان از نور فوران‌های منظم آن برای مسیریابی استفاده می‌کردند . این آتشفشان برای دست‌کم 1400 تا 2000 سال به طور پیوسته فعال بوده است . فعالیت آن مشخصه نوعی فوران به نام «فوران استرومبولیایی» است که با انفجارهای ملایم و متناوب (تقریباً هر 15-20 دقیقه) شناخته می‌شود و طی آن، توده‌هایی از گدازه‌های درخشان و سنگ‌های مذاب به ارتفاع چند صد متری پرتاب می‌شوند .
• کوه وزوو (Vesuvius): این آتشفشان که در شرق کلان‌شهر ناپل قرار دارد، شاید مشهورترین و یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های جهان باشد . شهرت آن به فوران فاجعه‌بار پلینیایی سال 79 میلادی بازمی‌گردد که با آزاد کردن انرژی معادل 100 هزار برابر بمب اتمی هیروشیما، شهرهای رومی پمپئی و هرکولانیوم را مدفون کرد . آخرین فوران وزوو در سال 1944 رخ داد و اکنون در حالت خفته است . خطر اصلی آن جمعیت حدوداً سه میلیون نفری است که در کلان‌شهر ناپل و مناطق اطراف، تنها در فاصله 12 کیلومتری از دهانه آتشفشان، زندگی می‌کنند . دانشمندان معتقدند دوره‌های طولانی آرامش می‌تواند به فوران‌های انفجاری‌تر در آینده منجر شود . به همین دلیل، رصدخانه وزوو (وابسته به INGV) آن را با یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های نظارتی جهان به طور 24 ساعته پایش می‌کند .
• کامپی فلگری (Campi Flegrei): یک ابرآتشفشان وسیع در غرب ناپل که بیش از 1.5 میلیون نفر روی آن زندگی می‌کنند و تهدیدی جدی به شمار می‌رود .

مکزیک

مکزیک میزبان آتشفشان‌های بسیار خطرناک و همچنین پدیده‌های آتشفشانی منحصربه‌فردی است.

• پوپوکاتپتل (Popocatépetl): این آتشفشان که نامش به معنای "کوه دودآلود" است، به دلیل نزدیکی به کلان‌شهر مکزیکوسیتی و تهدید 25 میلیون نفر، یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های جهان است .
• میدان آتشفشانی میچوآکان-گواناخواتو (Michoacán-Guanajuato): این منطقه نمونه‌ای برجسته از یک میدان آتشفشانی تک‌زادی (Monogenetic) است؛ به این معنی که هر آتشفشان در این میدان تنها یک بار فوران کرده و سپس خاموش می‌شود . این میدان وسیع با وسعت 40,000 کیلومتر مربع، بیش از 1400 دهانه آتشفشانی مجزا را در بر می‌گیرد .
  • تولد پاریکوتین (Parícutin): مشهورترین رویداد این میدان، پیدایش ناگهانی آتشفشان پاریکوتین در 20 فوریه 1943 از دل یک مزرعه ذرت بود . این آتشفشان به مدت 9 سال فعال بود، دو روستا را مدفون کرد و در نهایت به ارتفاع 424 متر رسید . این رویداد به دانشمندان فرصتی بی‌نظیر داد تا برای اولین بار چرخه کامل حیات یک آتشفشان را مطالعه کنند و به همین دلیل به عنوان یکی از عجایب طبیعی جهان شناخته شد .
  • خطر غیرقابل پیش‌بینی: خطر اصلی این میدان، ماهیت پراکنده و غیرقابل پیش‌بینی آن است . فوران بعدی می‌تواند در هر نقطه‌ای از این منطقه وسیع و پرجمعیت رخ دهد که پیش‌بینی و تخلیه را بسیار دشوار می‌سازد.

روسیه

• شبه‌جزیره کامچاتکا: این منطقه در خاور دور روسیه، یکی از فعال‌ترین مناطق آتشفشانی جهان و بخشی از حلقه آتش است . این فعالیت شدید ناشی از فرورانش صفحه اقیانوس آرام به زیر صفحه اختسک است . این شبه‌جزیره میزبان بیش از 300 آتشفشان است که حدود 30 مورد از آنها فعال هستند .
  • کلیوچفسکایا سوپکا (Klyuchevskaya Sopka): با ارتفاع 4,750 متر، بلندترین آتشفشان فعال اوراسیا است و به فوران‌های تقریباً مداوم خود شهرت دارد .
  • شیولوچ (Shiveluch): یکی دیگر از آتشفشان‌های بسیار فعال که به دلیل فوران‌های انفجاری و رشد گنبدهای گدازه‌ای شناخته می‌شود . خاکستر ناشی از فعالیت این آتشفشان‌ها تهدیدی جدی برای مسیرهای هوایی بین‌المللی است.

شیلی

شیلی با داشتن 91 آتشفشان، یکی دیگر از کشورهای مهم در حلقه آتش است .

• ویاریکا (Villarrica): یکی از فعال‌ترین آتشفشان‌های آمریکای جنوبی به شمار می‌رود .
• کالبوکو (Calbuco): پس از دهه‌ها خاموشی، در سال 2015 به طور ناگهانی فوران کرد .

السالوادور

• کالدرا ایلوپانگو (Ilopango Caldera): این کالدرا محل یکی از بزرگ‌ترین فوران‌های 10000 سال اخیر بوده است .
  • فوران "Tierra Blanca Joven" (TBJ): این فوران عظیم (با شاخص VEI 6+) در حدود سال 539 یا 540 میلادی رخ داد و ستونی از خاکستر به ارتفاع 45 کیلومتر به جو فرستاد .
  • تأثیر بر تمدن مایا: این رویداد فاجعه‌بار، مراکز تمدن مایا در السالوادور را نابود کرد، زمین‌های کشاورزی را برای قرن‌ها غیرقابل استفاده ساخت و باعث مهاجرت گسترده و فروپاشی مراکز جمعیتی مایا در این منطقه شد .
  • خطرات فعلی: امروزه این کالدرا به دلیل سابقه انفجاری و نزدیکی به سان سالوادور، پایتخت پرجمعیت کشور، یک منطقه آتشفشانی پرخطر محسوب می‌شود .

تایوان

• گروه آتشفشانی تاتون (Tatun Volcanic Group - TVG): این مجموعه آتشفشانی در شمال تایوان و تنها در 15 کیلومتری کلان‌شهر تایپه قرار دارد .
  • شواهد فعالیت و خطرات: اگرچه برای مدت‌ها خاموش پنداشته می‌شد، اما مطالعات جدید شواهد محکمی از وجود یک اتاقک ماگمایی فعال به وسعت یک چهارم شهر تایپه در عمق 8 کیلومتری زیر آن ارائه کرده‌اند . وجود چشمه‌های آب گرم و زمین‌لرزه‌های مکرر این موضوع را تأیید می‌کند . در صورت فوران، خطراتی چون جریان‌های آذرآواری و بارش خاکستر، تهدیدی مستقیم برای میلیون‌ها نفر جمعیت پایتخت و زیرساخت‌های حیاتی آن خواهد بود .

سایر کشورها و آتشفشان‌های مهم

• جمهوری دموکراتیک کنگو: کوه نیراگونگو (Nyiragongo) میزبان بزرگ‌ترین دریاچه گدازه دائمی جهان است و گدازه‌های فوق‌العاده روان آن با سرعت 100 کیلومتر در ساعت، تهدیدی مستقیم برای شهر گوما محسوب می‌شوند .
• وانواتو: کوه یاسور (Mount Yasur) به دلیل فوران‌های تقریباً بی‌وقفه‌اش به "فانوس دریایی اقیانوس آرام" معروف است و یکی از در دسترس‌ترین آتشفشان‌های فعال جهان برای گردشگران به شمار می‌رود .
• گواتمالا: آتشفشان پاکایا (Pacaya) و فوئگو (Fuego) از فعال‌ترین آتشفشان‌های آمریکای مرکزی هستند .
• قطب جنوب: کوه اربوس (Erebus) جنوبی‌ترین آتشفشان فعال جهان است .

خلاصه

آتشفشان‌های فعال پدیده‌هایی جهانی هستند که عمدتاً در امتداد مرزهای صفحات تکتونیکی، به ویژه در منطقه‌ای به نام «حلقه آتش اقیانوس آرام»، متمرکز شده‌اند . این حلقه بیش از 75 درصد از آتشفشان‌های فعال جهان را در خود جای داده است .

کشورهایی مانند اندونزی، ایالات متحده آمریکا و ژاپن به ترتیب با حدود 130، 165 و 122 آتشفشان، در صدر لیست کشورهای آتشفشانی قرار دارند . روسیه (به‌ویژه در شبه‌جزیره کامچاتکا) و شیلی نیز میزبان تعداد زیادی آتشفشان فعال هستند .

برخی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین آتشفشان‌ها و مناطق آتشفشانی جهان عبارتند از:

• کیلاویا (آمریکا): به دلیل فعالیت مداوم و جریان‌های گدازه ویرانگر .
• کراکاتوا (اندونزی): به خاطر فوران تاریخی 1883 که باعث سونامی‌های مرگبار و سرمایش موقت جهانی شد .
• ساکوراجیما (ژاپن): به دلیل فعالیت تقریباً بی‌وقفه و تهدید مستقیم برای شهر پرجمعیت کاگوشیما .
• پیناتوبو (فیلیپین): فوران عظیم آن در سال 1991 منجر به کاهش دمای جهانی شد، اما پیش‌بینی موفق آن از یک فاجعه انسانی جلوگیری کرد .
• اتنا، وزوو و استرومبولی (ایتالیا): اتنا، فعال‌ترین آتشفشان اروپا و میراث جهانی یونسکو، به دلیل فعالیت مداوم و خاک حاصلخیزش شناخته می‌شود . وزوو به دلیل جمعیت میلیونی اطرافش و تاریخچه فاجعه‌بار فوران سال 79 میلادی، یکی از خطرناک‌ترین‌هاست . استرومبولی نیز به خاطر فوران‌های ریتمیک «استرومبولیایی» شهرت دارد .
• پوپوکاتپتل و میدان آتشفشانی میچوآکان-گواناخواتو (مکزیک): پوپوکاتپتل به دلیل نزدیکی به کلان‌شهر مکزیکوسیتی، یکی از خطرناک‌ترین آتشفشان‌های جهان است . علاوه بر این، میدان آتشفشانی میچوآکان-گواناخواتو با پدیده تولد آتشفشان پاریکوتین، نمونه‌ای از خطر غیرقابل پیش‌بینی آتشفشان‌های تک‌زادی است .
• نیراگونگو (کنگو): با دریاچه گدازه دائمی و جریان‌های گدازه بسیار سریع، تهدیدی مستقیم برای شهر گوما است .
• کالدرا ایلوپانگو (السالوادور): فوران عظیم آن در قرن ششم میلادی تمدن مایا را در منطقه نابود کرد و امروزه تهدیدی برای پایتخت کشور محسوب می‌شود .
• گروه آتشفشانی تاتون (تایوان): یک آتشفشان بالقوه فعال با یک اتاقک ماگمایی تأیید شده در آستانه کلان‌شهر تایپه .

این غول‌های طبیعی، با وجود خطراتشان، نقش مهمی در شکل‌دهی به پوسته زمین، ایجاد خاک‌های حاصلخیز و حتی تأثیر بر آب‌وهوا ایفا می‌کنند و مطالعه آن‌ها برای درک بهتر فرآیندهای زمین‌شناسی و کاهش خطرات طبیعی ضروری است.