بازگشت گسترده مهاجران فاقد مدرک افغان با شیوع ویروس کرونا - چاپار بلاگ

داود عیوضلو پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران در گفت وگو با خبرنگاران، با بیان اینکه فرایند بازگشت مهاجران فاقد مدرک افغانستانی در چند سال گذشته تحت تأثیر عوامل مختلفی بوده است، گفت: بخش عمده این مهاجران که کارگران فصلی و یا دوره­ ای هستند در ماه­هایی که فعالیت کشاورزی و یا ساختمانی محدودتر می ­شود به کشور خود بازمی گردند؛ اگرچه فرایند بازگشت آنها از الگوی خاصی پیروی نمی کند.

وی ادامه داد: در سال 2018 و پس از اعمال تحریم های جدید مالی علیه ایران توسط ایالات متحده آمریکا فرایند بازگشت مهاجران افغانستانی شدت بسیار زیادی گرفت و رکوردهای جدیدی ثبت شد و پس از شیوع ویروس کرونا جدید(Covid-19) در ایران نیز، مجددا شاهد تحولاتی در بازگشت مهاجران افغانستانی به کشور خود هستیم. از این رو از بهمن 1398(فوریه 2020) شاهد فرایند افزایش تعداد مهاجران فاقد مدرک افغانستانی بوده ایم. به طوری که تعداد آنها از حدود 28 هزار نفر در ماه ژانویه به حدود 35 هزار نفر در ماه فوریه افزایش پیدا کرد.

عیوضلو با تاکید بر اینکه با گسترش شیوع این ویروس در ایران در ماه اسفند(مارس) تعداد مهاجران بازگشتی به شدت افزایش یافت و تعداد آنها تا نیمه ماه مارس(یک تا 14 مارس برابر با 11 تا 24 اسفند) در مقایسه با ماه گذشته آن با افزایش دو برابری روبرو شده و به 72 هزار نفر رسید، گفت: این درحالی است که آمارهای مربوط به نیمه دوم ماه مارس 2020 هنوز ارائه نشده است. از طرفی ما شاهد کاهش بسیار زیاد در آمار بازگشت مهاجران فاقدمدرک افغانستانی از کشور پاکستان هستیم که مهمترین دلیل آن مسدود شدن گذرگاه­ های مرزی پاکستان و افغانستان در چند هفته گذشته بوده است و تنها برای مدت کوتاهی مرزهای این دو کشور برای بازگشت این مهاجران باز شد. از این رو تعداد مهاجرین بازگشتی از پاکستان به افغانستان در 14 روز اول ماه مارس 2020 به 181 نفر کاهش پیدا کرد.

پژوهشگر رصدخانه مهاجرت ایران توقف بعضی از فعالیت ­های مالی در شهرهای ایران و ترس از عدم امکان دریافت خدمات درمانی رایگان برای مهاجران فاقدمدرک در مراکز درمانی کشور را از جمله مهمترین دلایل بازگشت گسترده این مهاجران از ایران نام برد و یادآور شد: همچنین ترس از مسدود شدن گذرگاه­ های مرزی ایران و افغانستان که در اوایل شیوع ویروس کرونا در بعضی از رسانه ­ها مطرح شد در تصمیم به بازگشت سریع از طرف این مهاجران بی تأثیر نبوده است تا در زمان بحران در کنار خانواده های خود در افغانستان حضور داشته باشند.

عیوضلو ادامه داد: تحول دیگر در دوره شیوع ویروس کرونا در ارتباط با مهاجران بازگشتی از ایران مربوط به کاهش شدید مهاجران رد مرز(دیپورت) شده است. در سال ­ها و ماه ­های گذشته در حدود نیمی از مهاجران افغانستانی به صورت داوطلبانه و نیمی از آنها به صورت ردمرز از ایران به کشور خود بازگشته اند. البته سهم مهاجران ردمرز شده در مقایسه با مهاجران بازگشتی داوطلبانه از سال 2017 پیشی گرفته است؛ به طوری که در ماه فوریه سال 2020 از مجموع حدود 35 هزار مهاجر افغانستانی فاقد مدرک بازگشتی از ایران در حدود 19 هزار نفر(54 درصد) به صورت ردمرز و حدود 16.5 هزار نفر(46درصد) به صورت داوطلبانه به کشور خود بازگشتند.

وی افزود: اما در ماه نیمه اول ماه مارس(11 تا 24 اسفند) تعداد مهاجران ردمرز شده به شدت کاهش یافته است، به طوری که در این دوره 14 روزه از مجموع 72 هزار و631 مهاجر فاقدمدرک بازگشتی 67 هزار و 135 نفر(92 درصد) به صورت داوطلبانه و تنها 5 هزار و 496 نفر(8 درصد) به صورت رد مرز به کشور افغانستان بازگشته اند. این موضوع نشانگر تغییر رویکرد در دوره شیوع ویروس کرونا توسط ایران است که کوشش نموده تا با سهل گیری بیشتر شرایط را برای احساس امنیت بیشتر این مهاجران و مراجعه آنها به مراکز درمانی بدون ترس از دستگیری و رد مرز آنها فراهم کند.

وی خطرات نگهداری مهاجران دستگیر شده در اردوگاه ­ها یا انتقال آنها از طریق اتوبوس به سوی مرزهای شرقی از نظر انتقال ویروس را از دیگر دلایل ذکر کرد و گفت: از طرف دیگر بخشی از کاهش تعداد مهاجران رد مرز شده از ایران می تواند مربوط به کاهش تعداد آن دسته از مهاجران افغانستانی باشد که در کوشش برای عبور از خاک ایران برای رسیدن به کشور ترکیه و پس از آن به کشورهای اروپایی هستند. با توجه به کنترل سختگیرانه مرزها توسط کشورها به خصوص کشورهای یونان و ترکیه شاهد کاهش مهاجران عبوری از خاک ایران هستیم که به صورت قاچاقی وارد ایران شده و پس از دستگیری به کشور افغانستان رد مرز می شوند.

این پژوهشگر حوزه مهاجرت های اجباری و پناهجویی رصدخانه مهاجرت ایران با بیان اینکه به نظر می رسد پس از سال 2018 شاهد افزایش مجدد در تعداد مهاجران افغانستانی بازگشتی باشیم، اظهار کرد: اما این موضوع تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون کاهش تعداد مبتلایان به این ویروس و کنترل آن در ماه های آینده در ایران خواهد بود. موضوع بازگشت مهاجران افغانستانی می تواند در ماه های آینده هم از نظر دسترسی به نیروی کار این مهاجران و هم از نظر بازگشت مجدد آنها به ایران، چالش هایی را ایجاد کند ولی با توجه به عبور از مرحله شوک اولیه شیوع ویروس و ایجاد اطمینان در میان بخشی از مهاجران فاقد مدرک مبنی بر دریافت خدمات درمانی در ایران، احتمالا شاهد کاهش تعداد مهاجران بازگشتی از ایران خواهیم بود.